Cyriël De Geyter, een opgeëiste arbeider uit Deftinge (Gemeldorp)

Graf van Alfons Fauconnier met de vermelding
opgeëiste 1914-18

Op een aantal bidprentjes en grafzerken van familieleden is de vermelding 'opgeëist in 14-18' of 'opgeëiste 14-18' terug te vinden. De betekenis hiervan wordt wel eens verward met oud-strijder, wat zeker niet het geval is! De vermelding opgeëiste is een laatste en schaarse getuigenis van de Duitse terreur tegen de Belgische burgerbevolking tijdens Wereldoorlog I.

Na de terugtrekking van het Belgische leger achter de IJzer werd het bezette gedeelte van België door de Duitsers verdeeld in drie zones. Een eerste (kleine) zone was het Operationsgebiet of de frontzone, waar de krijgswet van toepassing was. Daarnaast had je het Etappen-gebiet, een eveneens militaire zone met depots en verbindingen. Dit tweede gebied besloeg naast Oost- en West-Vlaanderen de zuidelijke delen van de provincies Henegouwen en Luxemburg. De rest van ons land vormde het Generalgouvernement Brussel. 

Mijn familie, die in Zuid-Oost Vlaanderen woonde, bevond zich tijdens de Eerste Wereldoorlog dus in het Etappen-gebiet. Wie als jongeman in dit gebied werd gearresteerd belande niet in Duitsland, maar werd gedeporteerd naar het front! Daar werden men ingedeeld bij Zivilarbeiter-Bataillonen en ingezet langs de frontlijn van Verdun tot aan de Belgische kust. Deze gedeporteerden moesten spoorwegrails en loopgraven aanleggen, bunkers bouwen en prikkeldraad spannen.

verklaring geschreven door de burgemeester van Deftinge

Dit lot stond ook Cyriël De Geyter te wachten (broer van August De Geyter). Bij opzoekingswerk in het archief van het Koninklijk Legermuseum in Brussel vond ik een document hierover: een verklaring van de toenmalige Burgemeester van Deftinge, in het Frans opgesteld, waarin hij bevestigde dat Cyrille De Geyter in 1916 als spoorwegarbeider werd gevangen genomen omdat hij weigerde voor de Duitsers te werken. Zonder enige twijfel is hij vervolgens als Zivilarbeiter aan het Frans-Duitse front terechtgekomen, want in dezelfde verklaring staat dat hij in mei 1918 naar Frankrijk probeerde te vluchten, maar opnieuw werd gevangengenomen. De tekst sluit af met: "Il est retourné très faible et en un estat déplorable en Novembre 1918".

Cyriël De Geyter in gevangenschap in 1916

Via een ver familielid (Tony De Geyter) ontving ik twee - ongetwijfeld zeldzame en unieke - foto's van Cyriël De Geyter uit deze periode. De eerste foto is gemaakt in 1916 en toon Cyriël (rechtopstaand uiterst rechts) in een krijgsgevangenenkamp. Op de achterzijde de vermelding: "opgeëist op 21 10 1916 en terug op 24 10 1918". Er staat ook een woord geschreven dat op een plaatsnaam lijkt maar nauwelijks leesbaar is.

Cyriël De Geyter (zittend rechts) samen met 5 andere Belgen uit Gemeldorp (Deftinge) in 1918

De tweede foto is waarschijnlijk gemaakt kort na zijn bevrijding of thuiskomst en spreekt voor zich. Op de foto zit Cyriël De Geyter uiterst rechts (let op zijn hoed: zelfde als op de foto uit 1916!). Alle personen op de foto dragen hun zondagspak, hebben een witte bloem opgespeld en aan hun voeten staat een bord met daarop geschreven: "Leve De Belgen Van Gemeldorp". Cyriël is duidelijk een stuk magerder en hij ziet er getekend uit. Het doet denken aan de woorden die in de brief van de Burgemeester van Deftinge stonden: retourne très faible et en un estat déplorable.

Cyriêl De Geyter in 1916 en in 1918

De werkomstandigheden in de Zivilarbeiter-Bataillonen waren zeer erbarmelijk. Velen werden ziek en sommigen kwamen nooit terug. Na de oorlog kwamen deze deportaties nauwelijks nog onder de aandacht. Ook in de naoorlogse geschiedschrijving genoot dit onderwerp weinig belangstelling, hoewel het toch een duidelijke voorbode was van wat zich in het latere nazi-Duitsland afspeelde. 

Info

Cyriël De Geyter

Geboren: Deftinge, 5/10/1897

Overleden: Moerbeke, 8/01/1948

Weduwnaar van: Anna De Taye

Echtgenote: Georgina De Bruyne

Moeder: Clemmence Van Brakel

Vader: Petrus De Geyter


[De randinformatie over dit onderwerp komt uit: ZUCKERMAN L., De verkrachting van België. Het verzwegen verhaal over de eerste wereldoorlog, Antwerpen, 2004]